Thời tiết thay đổi, lạnh đột ngột làm cho các mạch máu co lại, dẫn tới tăng huyết áp, gây xuất huyết não. Nhiều người trời lạnh thường ít vận động, dẫn tới tăng cân cũng là yếu tố làm tăng huyết áp và nguy cơ đột quỵ.

Thường khi trời trở lạnh, số bệnh nhân nhập viện do biến chứng cao huyết áp tăng rõ rệt. Một nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy, có gần 70% người bệnh không biết mình bị cao huyết áp cho đến khi đột ngột bị tai biến mạch não, liệt, hôn mê.

Bài viết được tổng hợp thông tin từ Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, bởi ThS.BS Phạm Thành Văn - Trưởng Đơn nguyên can thiệp Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.

1. Vì sao trời lạnh làm gia tăng nguy cơ đột quỵ?

Đột quỵ (còn gọi là tai biến mạch máu não) xảy ra khi dòng máu cung cấp cho một phần của não, nuôi các cơ quan đặc biệt là não đột nhiên bị chặn lại hoặc khi có một mạch máu trong não bộ bị vỡ khiến máu tràn ra ngoài đè ép vào các tế bào não.

Khi các thành phần mỡ máu như cholesterol, LDL bị rối loạn sẽ lắng đọng trên thành mạch và thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa. Những mảng xơ vữa này làm lòng mạch hẹp dần và tắc nghẽn, ngăn cản dòng máu đi nuôi các cơ quan trong cơ thể, bao gồm cả não bộ, gây ra biến chứng đột quỵ não cực kỳ nguy hiểm.

Nhiệt độ thay đổi đột ngột đòi hỏi hệ thống mạch máu sẽ phải có các phản xạ để thích nghi với sự thay đổi đó. Khi mạch máu co lại, tuyến thượng thận sẽ tăng tiết catecholamine trong máu dẫn đến co mạch ngoại vi. Bên cạnh đó, đường trong gan sẽ được huy động tăng cường để tạo năng lượng cho cơ thể hoạt động.

Với người đã có biến chứng xơ vữa động mạch, mạch máu kém đàn hồi, xơ cứng, máu tăng độ quánh do tăng cholesterol, lòng mạch bị thu hẹp, các cục máu đông hình thành khiến lưu lượng máu qua não giảm đến 20%. Khi gặp thay đổi đột ngột từ bên ngoài, những động mạch đưa máu lên não bị tắc nghẽn, sức cản ngoại vi tăng cao gây đứt, vỡ mạch máu não sẽ dẫn đến xuất huyết não, đột quỵ và nguy cơ tử vong cao.

2. Dấu hiệu đột quỵ

Các dấu hiệu đột quỵ có thể xuất hiện và biến mất rất nhanh, lặp đi lặp lại nhiều lần, bao gồm:

• Cơ thể mệt mỏi, đột nhiên cảm thấy không còn sức lực, tê cứng mặt hoặc một nửa mặt, nụ cười bị méo mó.
• Cử động khó hoặc không thể cử động chân tay, tê liệt một bên cơ thể. Dấu hiệu đột quỵ chính xác nhất là không thể nâng hai cánh tay qua đầu cùng một lúc.
• Khó phát âm, nói không rõ chữ, bị dính chữ, nói ngọng bất thường. Bạn có thể thực hiện phép thử bằng cách nói những câu đơn giản và yêu cầu người bệnh nhắc lại, nếu không thể nhắc lại được thì người bệnh đó đang có những dấu hiệu đột quỵ.
• Hoa mắt, chóng mặt, người mất thăng bằng đột ngột, không phối hợp được các hoạt động.
• Thị lực giảm, mắt mờ, không nhìn rõ
• Đau đầu dữ dội, cơn đau đầu đến rất nhanh, có thể gây buồn nôn hoặc nôn

Người bị đột quỵ có thể có một vài dấu hiệu trên. Tùy thể trạng sức khỏe của mỗi người mà dấu hiệu đột quỵ khác nhau. Ngoài ra, người bệnh có thể gặp cơn thiếu máu não thoáng qua với các triệu chứng giống hệt đột quỵ nhưng chỉ xảy ra trong vòng vài phút. Cơn thiếu máu não thoáng qua là dấu hiệu cảnh báo tình trạng đột quỵ sắp xuất hiện, có thể là trong vòng vài ngày hoặc một tháng sắp tới.

Những dấu hiệu đột quỵ có thể đến và qua đi rất nhanh. Bạn cần lắng nghe cơ thể, khi thấy các dấu hiệu này xuất hiện cần chủ động đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được kiểm tra. Thời gian “vàng” cho bệnh đột quỵ rất quan trọng, mỗi phút qua đi, mức độ tổn thương của hệ thần kinh càng nặng nề hơn.

3. Những người có nguy cơ bị đột quỵ khi trời lạnh?

• Có những cơn đau thắt ngực không rõ nguyên nhân.
• Hay hồi hộp, tim đánh trống ngực hoặc cảm giác hụt nhịp tim.
• Luôn cảm thấy mệt mỏi khó thở nhiều, thở khò khè, đau mỏi cơ bắp, bị chuột rút.
• Mạch đập quá nhanh hoặc quá chậm khi cơ thể ở trạng thái nghỉ ngơi bình thường
• Béo phì, thừa cân, ít vận động.
• Hút thuốc lá thường xuyên hoặc uống rượu bia nhiều.
• Có người thân trong gia đình bị bệnh tim mạch, đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn chuyển hóa lipid máu.
• Bị đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn chuyển hóa lipid máu.
• Nữ trên 45 tuổi, nam trên 40 tuổi.
• Với những người từng bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ, trời lạnh sẽ làm tăng nguy cơ nặng/tái phát các bệnh nói trên.

4. Cần làm gì để phòng ngừa các nguy cơ?

Một trái tim khỏe mạch, một chế độ ăn uống khoa học và tập luyện phù hợp là biện pháp phòng ngừa bệnh tim mạch và đôt quỵ

• Cần tăng cường bổ sung các loại rau, trái cây nhiều chất xơ (bơ, cam, táo, chà là, chuối,...), sử dụng thực phẩm giàu chất béo chưa bão hòa như omega 3, omega 6 ít nhất 2 ngày trong tuần (cá hồi, cá trích, cá thu,...). Các chuyên gia cho rằng chế độ ăn Địa Trung Hải làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch và ung thư, tốt nhất năm 2019.
• Tránh đồ chiên xào, đồ nướng, thịt đỏ và tất cả những đồ ăn chứa chất béo bão hòa. Nếu ăn thịt, bạn chỉ nên ăn thịt trắng, thịt gia cầm bỏ da. Đồng thời, nên ăn ít muối và hạn chế đường.

• Nước uống có gas hay thực phẩm đóng hộp chính là những thứ bạn cần từ bỏ để bảo vệ trái tim khoẻ mạnh, thay vào đó, bạn có thể thay thế bằng sữa ít béo.
• Tránh các chất kích thích như trà đặc, rượu bia, cà phê, thuốc lá hoặc các loại thuốc không được bác sĩ chỉ định.
• Ngoài ra, bạn có thể ưu tiên sử dụng những thực phẩm dinh dưỡng được bổ sung dưỡng chất Plant Sterol – chất béo chiết xuất từ thực vật giúp giảm lượng cholesterol đi vào máu từ thức ăn hàng ngày, các axit béo không no MUFA, PUFA giúp cải thiện cấu trúc mạch vành, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Chỉ cần 30 phút đi bộ mỗi ngày cũng có thể giúp phòng ngừa bệnh tim mạch hiệu quả. Vì vậy, bạn hãy tận dụng mọi cơ hội để đi bộ khi có thể, ví dụ như đi thang bộ (≤ 2 tầng lầu,nhớ là không được gắng sức) thay vì thang máy, đi bộ đi chợ hay đỗ xe ở xa văn phòng,...
• Cần điều trị tốt bệnh tăng huyết áp, phòng và điều trị tiểu đường, khắc phục tình trạng tăng cholesterol.

Nếu có thể sắp xếp thời gian, bạn có thể tập đi bộ nhanh khoảng 30 phút đến 1 giờ mỗi ngày và duy trì ít nhất 5 ngày/ tuần. Thay vì đi bộ, bạn cũng có thể tập thái cực quyền, đánh cầu lông hay đạp xe theo sở thích.

Đột quỵ có thể phòng ngừa được nếu vận động cơ thể và tập thể dục thường xuyên; giữ chế độ ăn uống đúng mức để tránh béo phì; hạn chế rượu, bia; tránh hút thuốc lá.
Trong mùa đông, để phòng tránh đột quỵ (nhất là ở người già), không nên ra lạnh đột ngột. Buổi sáng, khi tỉnh giấc, không nên ra khỏi chăn và xuống giường ngay mà cần nằm lại trên giường, vận động nhẹ nhàng từ 3 -5 phút để cơ thể dần thích nghi.
Nên giữ ấm không gian trong phòng để không bị giảm thân nhiệt đột ngột khi ra khỏi chăn ấm. Bạn có thể lựa chọn sử dụng các loại máy sưởi ấm không đốt cháy oxy, an toàn khi dùng trong phòng kín.

>>> Xem thêm: Máy sưởi an toàn không đốt cháy oxy

                          Cách chọn máy sưởi tốt nhất cho trẻ

                          Những lưu ý khi sử dụng máy sưởi dầu an toàn, tiết kiệm

                          Máy sưởi gốm PTC Ceramic là gì? Có tốt không?

Và vấn đề quan trọng nhất trong cấp cứu đột quỵ là vấn đề thời gian, phải nhanh chóng đưa bệnh nhân tới bệnh viện càng sớm càng tốt để tận dụng thời gian vàng (3-6 giờ đầu) của não.

Theo Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec và báo Vietnamnet.vn